Spinozakring Lier – H. De Dijn – Waar het Spinoza echt om gaat

Lezing:

H. DE DIJN – Waar het Spinoza echt om gaat (FLYER)

Van bij het prille begin van zijn filosoferen (in Korte Verhandeling en Traktaat over de uitzuivering van het verstand) is het duidelijk waar het Spinoza echt om gaat: een radicaal herdenken van de aloude, klassieke vraag ‘wat is het goede leven (individueel en collectief)?’ – en dat in het licht van het nieuwe wereldbeeld dat zich opdrong vanuit de nieuwe natuurwetenschap (zie de titel van de KV: Over God, de mens en zijn heil). Aangezien de traditionele moraal, politiek en religie steunen op een onhoudbaar begrip van God, de wereld en de mens, wil Spinoza vanuit een nieuwe godsleer (Ethica I) en een nieuwe leer van de mens (als onderdeel van de natuur) (Ethica II) deze fundamentele menselijke praktijken radicaal herdenken.
Zijn bedoeling is uitdrukkelijk niet een uitgewerkte metafysica, noch een bijdrage tot de nieuwe natuurwetenschap, maar de rudimenten daarvan te ontwikkelen en te gebruiken voor zover die nodig zijn voor de uitwerking van een nieuwe filosofische moraal en een nieuwe filosofische religie (Ethica IV en V). Tegelijk ontwikkelt hij een nieuwe menswetenschap, de emotieleer (Ethica III), van waaruit hij traditionele vormen van moraal, religie en politiek op een filosofisch-wetenschappelijke manier denkt te kunnen begrijpen (Tractatus Theologico-Politicus en Tractatus Politicus). Zo komt hij ertoe als een van de allereerste moderne denkers om de traditionele ethiek en de ‘overgeleverde’ religie (geloof zowel als bijgeloof) als complexe, door en door menselijke fenomenen te begrijpen: het gaat om natuurlijke fenomenen die het resultaat zijn van sociale (en culturele) processen.
De noties van het goede leven (ethiek) en het heil (religie) staan bij Spinoza centraal; ze zijn ook intrinsiek met elkaar verbonden. Dat is het geval zowel in het leven van gewone mensen in hun traditionele gemeenschappen, als in het leven van de wijze, de enkeling, die boven de traditie uitstijgt. Daarom is Spinoza inderdaad een van de grootste religieuze denkers.
Spinoza is ook een van de grootste moderne politieke denkers. Geen ethiek en religie tenzij in de context van een politieke gemeenschap. Ook de verhouding tussen macht en recht moet echter volledig herdacht worden eens geen van beide nog kan verklaard worden vanuit een bovennatuurlijk principe. Spinoza wordt soms beschouwd als de oorsprong van de radicale verlichting ‘culminerend in de Franse verlichting). Zelf denk ik dat hij het utopisme van die verlichters niet deelt; hij is een door en door realistisch denker.

Reservaties: Telefoon: hvv.vrijdenkendlier@telenet.be/ 03 480 89 23 /0495 431 42 spinozakring.lier@hotmail.com/ 0475 32 04 68